Μετά από πολύμηνη αγωνία για την επιτυχία του φιλόδοξου εγχειρήματος, όλα φαίνεται πως πήγαν καλά και το όχημα τύπου ρόβερ "Curiosity" (περιέργεια) της NASA έφθασε με ασφάλεια στον Άρη πριν από λίγη ώρα. Εγκαινιάζει έτσι μία νέα φιλόδοξη φάση εξερεύνησης του γειτονικού «κόκκινου πλανήτη», με κύριο διακύβευμα την εύρεση ιχνών μικροβιακής ζωής, είτε στο μακρινό παρελθόν, είτε πιο πρόσφατα, είτε- όπως ευελπιστούν οι πιο οραματιστές- ακόμα και στο παρόν. Στην ουσία, η νέα αποστολή αναμένεται να θέσει πιο στερεά θεμέλια για μία μελλοντική αποστολή ανθρώπων για πρώτη φορά στον πλανήτη, κάτι που όμως δεν αναμένεται να συμβεί πριν από τουλάχιστον δύο δεκαετίες.
Το βάρους 900 κιλών πυρηνοκίνητο (με καύσιμο πλουτώνιο) εξάτροχο ρομποτικό ρόβερ, με την επίσημη ονομασία "Mars Science Laboratory" (Επιστημονικό Εργαστήριο Άρη»), έχει μέγεθος αυτοκινήτου, είναι υπερδιπλάσιο σε μήκος και πέντε φορές βαρύτερο από τα δίδυμα ρόβερ "Spirit" και "Opportunity" που έφθασαν στον Άρη το 2004. Το "Curiosity" εκτοξεύτηκε στις 26 Νοεμβρίου 2011 και ταξίδεψε περίπου 248 εκατ. χιλιόμετρα για να φθάσει στον...
Άρη, όντας το μεγαλύτερο και ακριβότερο όχημα που έχει ποτέ σταλεί σε άλλον πλανήτη. Η όλη αποστολή κόστισε περίπου 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια και ελπίζεται ότι το όχημα θα αντέξει να λειτουργήσει πολλά περισσότερα χρόνια από τη διετία που προβλέπει ο αρχικός σχεδιασμός της NASA.
Πρόκειται για το πιο πλήρες και τεχνολογικά εξελιγμένο διαστημικό κινητό επιστημονικό εργαστήριο, καθώς διαθέτει μια σειρά καμερών και επιστημονικών οργάνων, καθώς και ένα ρομποτικό βραχίονα συλλογής δειγμάτων, που θα του επιτρέψουν να πραγματοποιήσει, κατά τα επόμενα χρόνια, μία μεγάλη γκάμα επιτόπιων επιστημονικών αναλύσεων. Κάθε μέρα, τα αποτελέσματα των ερευνών του στο αρειανό έδαφος θα στέλνονται ηλεκτρονικά στη Γη για περαιτέρω ανάλυση από τους επιστήμονες.
Το αυτόνομο ρόβερ, που θα παραμείνει για αρκετές μέρες ακίνητο στη θέση του, ωσότου διασφαλιστεί ότι όλα πάνε καλά με τα ηλεκτρονικά συστήματά του, θα εστιάσει τις έρευνές του στα προσχωσιγενή πετρώματά του, ύψους περίπου 5 χλμ., όρους Σαρπ (ή, όπως είναι η επίσημη ονομασία του, όρους Αιολίς), το οποίο βρίσκεται μέσα στον αρχαίο και τεράστιο κρατήρα Γκέιλ, πλάτους 154 χλμ. και ηλικίας άνω των 3,5 δισ. ετών. Τα εν λόγω βράχια θεωρούνται ένα είδος «χρονοκάψουλας» για τα διαδοχικά γεωλογικά στάδια του πλανήτη από το πιο υγρό και θερμό παρελθόν του στο άνυδρο και κρύο παρόν του.
Το όχημα- εργαστήριο, που θα κινείται αργά με ταχύτητα μόλις 30 μέτρων την ώρα (διανύοντας το πολύ 200 μέτρα τη μέρα), θα κάνει συνεχείς αναλύσεις αρειανών πετρωμάτων αναζητώντας πολύπλοκα οργανικά μόρια, που πιθανώς θα αποτελούν τη χημική «υπογραφή» κάποιων μικροοργανισμών του παρελθόντος ή και του παρόντος. Όμως η δυσκολία για τους επιστήμονες θα είναι να βεβαιωθούν ότι τέτοια μόρια με βάση τον άνθρακα έχουν όντως βιολογική προέλευση (τον μεταβολισμό των μικροβίων), αφού θα μπορούσαν να έχουν παραχθεί και μέσω αβιοτικών γεωχημικών διαδικασιών.
Οι έως τώρα έρευνες έχουν δείξει ότι κάποτε, πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, στον Άρη υπήρχε ατμόσφαιρα και νερό σε υγρή μορφή, συνεπώς πληρούταν μία βασική προϋπόθεση για την ανάδυση κάποιας μορφής ζωής. Τώρα, ελπίζεται ότι το "Curiosity" θα κάνει ένα ακόμα βήμα, βρίσκοντας και εξελιγμένα οργανικά μόρια που θα μπορούσαν να είναι απομεινάρια ή υποπροϊόντα τέτοιων μικροοργανισμών.
To άδοξο παρελθόν και το πολλά υποσχόμενο μέλλον
Εδώ και περίπου 50 χρόνια, σαράντα διαστημικές αποστολές έχουν σταλεί στον Άρη και οι 26 από αυτές -ιδίως της πρώην ΕΣΣΔ και μετέπειτα της Ρωσίας- σημείωσαν αποτυχία, με τα σκάφη είτε να μη φθάνουν ποτέ στον προορισμό τους, είτε να συντρίβονται στον πλανήτη, ο οποίος έχει δικαιολογημένα αποκτήσει τη φήμη ότι «τρώει» διαστημόπλοια. Από το 1964, οι ΗΠΑ έχουν κάνει 13 πετυχημένες και πέντε αποτυχημένες αποστολές στον Άρη, έναντι 15 αποτυχημένων και μόλις τεσσάρων πετυχημένων των Σοβιετικών/Ρώσων.
Σήμερα, εκτός του "Curiosity", στην επιφάνεια του πλανήτη συνεχίζει να δρα το παλαιότερο ρόβερ "Opportunity" που πλέον επιχειρεί στον μεγάλο κρατήρα "Endeavour" (το αδελφό ρόβερ "Spirit" έπαψε να λειτουργεί τον Μάιο του 2011, έναν χρόνο μετά το «ξεψύχισμα» του ρόβερ "Phoenix"), ενώ σε τροχιά γύρω από τον Άρη βρίσκονται δύο σκάφη της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας (Mars Odyssey και Mars Reconnaissance Orbiter) και ένα της ευρωπαϊκής (Mars Express).
Το "Curiosity" δεν σηματοδοτεί ασφαλώς το τέλος της εξερεύνησης του Άρη. H Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία-ESA, σε συνεργασία με τη Ρωσική Διαστημική Υπηρεσία (μετά την αποχώρηση της NASA λόγω περιορισμένου προϋπολογισμού), προχωρά ήδη στην υλοποίηση του σχεδίου ExoMars, που προβλέπει την εκτόξευση το 2016 ενός νέου σκάφους σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη, καθώς και ενός οχήματος ρόβερ το 2018, το οποίο για πρώτη φορά προγραμματίζεται να κάνει γεώτρηση έως δύο μέτρων, προκειμένου να ψάξει πιο βαθιά για τυχόν ίχνη ζωής. Επίσης η ESA σκοπεύει να συλλέξει δειγματοληπτικό υλικό και από τον δορυφόρο «Φόβο» του Άρη.
Η Ινδική Διαστημική Υπηρεσία έχει πρόσφατα ανακοινώσει, χωρίς άλλες λεπτομέρειες, ότι προτίθεται, τον Νοέμβριο του 2013, να εκτοξεύσει το πρώτο της σκάφος που θα τεθεί σε δορυφορική τροχιά γύρω από τον Άρη, ενώ η Κίνα και η Ρωσία κάνουν τα δικά τους ανάλογα σχέδια. Οι Κινέζοι έχει μάλιστα ανακοινώσει ότι σκοπεύουν να στείλουν ανθρώπους στον Άρη μεταξύ 2040 και 2060.
Παράλληλα, έχει ανοίξει η όρεξη των ιδιωτικών διαστημικών εταιριών. Η SpaceX, η πρώτη ιδιωτική εταιρία που έγραψε ιστορία πρόσφατα, όταν έστειλε με επιτυχία το σκάφος της "Dragon" να προσδεθεί στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), έχει θέσει ως στόχο να στείλει στον «κόκκινο πλανήτη» ένα σκάφος -πιθανώς επανδρωμένο με αστροναύτες- μέσα στα επόμενα 12- 15 χρόνια.
Στο μεταξύ, πιο συντηρητικά (λόγω και έλλειψης χρημάτων), η NASA έχει προγραμματίσει για το 2013 την αποστολή στον Άρη ενός ακόμα σκάφους σε δορυφορική τροχιά, του MAVEN, το οποίο θα μελετήσει κυρίως την αρειανή ατμόσφαιρα και το κλίμα. Σε επόμενο στάδιο όμως, έχει πιο φιλόδοξα σχέδια να στείλει αστροναύτες σε τροχιά γύρω από τον Άρη (αλλά όχι πάνω στην επιφάνειά του) έως το 2033.
Από τα πράσινα ανθρωπάκια στα αρειανά μικρόβια
Η ανθρωπότητα άρχισε να γοητεύεται με την πιθανότητα ζωής στον Άρη στο τέλος του 19ου αιώνα, όταν ο Αμερικανός αστρονόμος Πέρσιβαλ Λόουελ νόμισε ότι είδε ένα πολύπλοκο δίκτυο καναλιών πάνω στον πλανήτη, εγκαινιάζοντας έτσι μια ατελείωτη σειρά φανταστικών ιστοριών και εικασιών σχετικά με την ύπαρξη -φιλικών ή εχθρικών- Αρειανών.
Για πρώτη φορά όμως, οι άνθρωποι πήραν μια πραγματική γεύση του Άρη από πρώτο χέρι, όταν το αμερικανικό σκάφος «Μάρινερ 4» έφθασε κοντά στην επιφάνειά του, φωτογραφίζοντας έναν ξηρό και άνυδρο κόσμο. Αλλά οι νεότερες αποστολές που έδειξαν ότι υπήρχε κάποτε νερό στον πλανήτη και ότι αυτός ήταν πολύ πιο ζεστός και υγρός στο παρελθόν, εξήψαν και πάλι -αν και με πιο προσγειωμένο- τρόπο το επιστημονικό ενδιαφέρον για την πιθανότητα ύπαρξης αρειανών μικροβίων (και όχι πράσινων εξωγήινων με κεραίες!).
Αν το "Curiosity" βρει πράγματι ίχνη ζωής, τότε θα ενισχυθεί γενικότερα η αισιοδοξία εκείνων των επιστημόνων, που εδώ και χρόνια υποστηρίζουν ότι η ζωή στο σύμπαν δεν είναι προνόμιο της Γης, αλλά είναι πιο κοινή από ό,τι νομίζουμε, είτε γιατί κάθε φορά αναδύεται μόνη της, είτε γιατί μεταφέρεται μεταξύ των πλανητών και ηλιακών συστημάτων στην «πλάτη» κομητών και αστεροειδών (η θεωρία της «πανσπερμίας»). Σε κάθε περίπτωση, οι επιστήμονες θα πρέπει να αναζητήσουν πειστικές αποδείξεις ότι η ζωή αναδύθηκε στον Άρη αυτόνομα από τη Γη και δεν μεταφέρθηκε σε αυτόν ίσως ακόμα και από τον δικό μας πλανήτη μέσω κάποιου «ξέμπαρκου» μετεωρίτη, ο οποίος κάποτε αποτελούσε τμήμα του γήινου εδάφους ή υπεδάφους.
Άλλωστε, κατά παρόμοιο τρόπο, όπως υποστηρίζουν μερικοί επιστήμονες, η ζωή μπορεί να μεταφέρθηκε για πρώτη φορά στη Γη προερχόμενη από τον Άρη, μέσω κάποιου αρειανού μετεωρίτη, ο οποίος εκτοξεύτηκε στο διάστημα μετά από πρόσκρουση κομήτη ή αστεροειδούς στον Άρη και τελικά, μετά από περιπετειώδες ταξίδι, κατέληξε στη Γη με σώους τους «επιβάτες» του, δηλαδή κάποια σκληροτράχηλα μικρόβια. Άρα, ακόμα κι αν βρεθεί μικροβιακή ζωή στον Άρη, θα είναι μεν μια μεγάλη είδηση για τη Γη, αλλά το ζήτημα θα παραμένει επίμαχο, αφού είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα είναι εξαρχής σαφές ποιά ακριβώς θα είναι η σχέση της αρειανής ζωής με τη ζωή στη Γη, ειδικά αν και στους δύο πλανήτες βρεθεί ότι ο «κώδικας» πάνω στον οποίο δομείται η ζωή, είναι κοινός: το μόριο του DNA.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
